درباره آزمون مهارت
v آزمون مهارت (PT): ارزیابی عملکرد مشارکت‌کننده بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده به روش مقایسه‌های بین‌آزمایشگاهی.
v مقایسه بین آزمایشگاهی: سازماندهی، اجرا و ارزیابی اندازه‌گیری‌ها یا آزمون‌ها، مطابق با شرایط از پیش تعیین شده، بر اقلام یکسان یا مشابه، توسط دو یا چند آزمایشگاه.
v مجری آزمون مهارت: سازمانی که مسئولیت همه کارها در تدوین و اجرای الگوی آزمون مهارت را به عهده می‌گیرد.
v مشتری: سازمان یا فردی که بر اساس ترتیبات قراردادی، الگوی آزمون مهارت به ایشان ارائه می‌شود.
v مشارکت‌کننده: آزمایشگاه، سازمان یا فردی که اقلام آزمون مهارت را دریافت نموده، نتایج را برای بررسی توسط مجری آزمون مهارت، ارسال می‌کند.
v قلم آزمون مهارت: نمونه، محصول، محصول دست ساز، مواد مرجع، بخشی از تجهیزات، استاندارد اندازه‌گیری، مجموعه داده‌ها یا سایر اطلاعات مورد استفاده در آزمون مهارت.
v ماده مرجع (RM): ماده‌ای که از نظر یک یا چند ویژگی معین به اندازه کافی همگن و پایدار بوده و مناسب برای کاربرد مورد نظر در یک فرآورده اندازه‌گیری تهیه شده است.
v ماده مرجع گواهی شده (CRM): ماده مرجع مشخص شده به وسیله یک روش معتبر اندازه‌شناختی برای یک یا چند ویژگی خاص، همراه با یک گواهی RM که مقدار ویژگی مشخص شده، عدم قطعیت مرتبط با آن و بیان قابلیت ردیابی اندازه‌شناختی را ارائه می‌دهد.
v الگوی آزمون مهارت: آزمون مهارت طراحی و اجرا شده در یک یا چند دوره، مربوط به زمینه مشخص شده از آزمون، اندازه‌گیری، کالیبراسیون یا بازرسی.
v دوره آزمون مهارت: یک دوره کامل از توزیع اقلام آزمون مهارت، ارزیابی و گزارش‌دهی نتایج به مشارکت‌کنندگان.
v مقدار تخصیص‌یافته: مقدار نسبت داده شده به یک خصوصیت مشخص در یک قلم آزمون مهارت.
v انحراف استاندارد برای ارزيابي مهارت: میزان پراكندگي که در ارزشیابی نتايج آزمون مهارت به کار رفته است.
v عدم‌قطعیت اندازه‌گیری: پارامتری غیرمنفی که بر اساس اطلاعات مورد استفاده، پراکندگی مقادیر کمی نسبت داده شده به اندازه‌ده را مشخص می‌کند.
2. آشنایی با آزمون مهارت (PT)
یکی از مهم‌ترین ابزارها جهت حصول اطمینان از اندازه‌گیری‌ها، کنترل خطا و کیفیت خدمات آزمایشگاه‌ها، ارزیابی عملکرد فنی آن‌ها است. سنجیده‌ترین شکل این ارزیابی، شرکت در آزمون‌های مهارت مستقل یا خبرگی (Proficiency Testing) به اختصار PT است.
آزمون مهارت، روشی است که در آن نتایج آزمایشگاه در مقایسه با سایر آزمایشگاه‌های مشابه، به‌وسیله مرجع بی‌طرف (PT provider) ارزیابی می‌شود. این مرجع مستقل براساس الزامات استاندارد ISO/IEC17043 به مقایسه منظم نتایج یک آزمایشگاه با مقادیر واقعی اقلام تحت آزمون (PT item) می‌پردازد.
مزیت اصلی آزمون مهارت، ارزیابی عملکرد آزمایشگاه‌ها برای هدایت یک آزمون، اندازه‌گیری و یا یک کالیبراسیون مشخص است. بسیاری از آزمایشگاه‌ها به‌صورت کاملاً جدا از سایر آزمایشگاه‌ها عمل می‌کنند و فرصت‌هایی برای مقایسه داده‌های خود با دیگران ندارند. بدون ایجاد چنین فرصت‌هایی، همواره ریسک وجود خطاها، گرایش‌ها یا اختلاف‌های عمده در نتایج آزمایشگاهی در مقایسه با آزمایشگاه‌های مشابه وجود دارد.
آزمون مهارت امکان این مقایسه و سنجش مستقل داده‌های آزمایشگاهی در مقایسه با مقادیر مشخص شده برای اقلام PT و مقایسه با عملکرد آزمایشگاه‌های مشابه را فراهم می‌کند. نتایج چنین مشارکت‌هایی به مدیریت آزمایشگاه کمک می‌کند تا عملکرد آزمایشگاه را ارزیابی نماید. اگر برنامه آزمون مهارت به‌صورت دوره‌ایی و مداوم اجرا شود، شرکت در آن به مدیر آزمایشگاه امکان پایش مداوم قابل مقایسه بودن داده‌های آزمایشگاهی و اثربخشی عملکرد آزمایشگاه در آزمون‌ها و یا اندازه‌گیری‌های مرتبط را می‌دهد.
3. اهداف آزمون مهارت
هدف از شرکت در آزمون مهارت نیل به موارد زیر می‌باشد:
v ارزیابی عملکرد آزمایشگاه‌ها برای انجام آزمون‌ها، یا اندازه‌گیری‌های آزمایشگاه‌ها؛
v شناسایی مشکلات آزمایشگاه‌ها و انجام اقداماتی برای بهبود که به عنوان مثال می‌تواند مربوط به روش‌های اجرایی نامناسب اندازه‌گیری، اثربخشی آموزش کارکنان و نظارت یا کالیبراسیون تجهیزات باشد؛
v ایجاد اثربخشی و سازگاری روش‌های آزمون یا اندازه‌گیری؛
v اعتمادسازی بیشتر برای مشتریان آزمایشگاه شناسایی تفاوت‌های بین‌آزمایشگاهی و آموزش آزمایشگاه‌های مشارکت‌کننده بر پایه نتایج چنین مقایسه‌هایی؛
v صحه‌گذاری ادعاهای عدم‌قطعیت؛
v ارزیابی مشخصه‌های عملکردی یک روش اغلب به عنوان روش‌های مشترک تشریح شده؛
v تخصیص مقادیر به مواد مرجع و ارزیابی مناسب بودن آن‌ها برای استفاده در روش‌های اجرایی آزمون یا اندازه‌گیری خاص؛
v پشتیبانی از بیانیه برابری اندازه‌گیری‌های موسسه‌های ملی اندازه شناسی از طریق "مقایسه‌های کلیدی" و مقایسه‌های تکمیلی انجام شده از طرف دفتر بین المللی اوزان و مقیاس‌ها و سازمان‌های اندازه شناسی منطقه ای وابسته.
4. مراحل کلی اجرای آزمون مهارت
v طراحی الگو بر اساس استانداردها و مراجع معتبر و انتخاب قلم آزمون مهارت (PT) توسط برگزارکننده آزمون مهارت
v ارسال فراخوان برگزاری آزمون مهارت به آزمایشگاه‌های متقاضی شرکت در آزمون مهارت و ثبت‌نام آن‌ها
v انجام آزمایشات همگنی (Homogeneity) توسط برگزارکننده PT جهت اطمینان از یکنواختی اقلام
v ارسال اقلام PT (با اندازه‌ده‌های مشخص و مقادیر مجهول) و دستورالعمل‌های نحوه اجرای آزمون برای مشارکت‌کنندگان جهت تعیین مقادیر اندازه‌ده‌ها
v انجام آزمون توسط مشارکت‌کنندگان در بازه زمانی تعیین شده و ارسال نتایج آن‌ها برای برگزارکننده PT
v انجام آزمایشات پایداری (Stability) توسط برگزارکننده PT برای اطمینان از عدم تغییر مقادیر اندازه‌ده‌ها در طول زمان
v تحلیل نتایج مشارکت‌کنندگان و مقایسه آن‌ها با یکدیگر با استفاده از تحلیل‌های آماری ارائه شده در استاندارد ISO 13528 و سایر متون آماری تایید شده توسط برگزارکننده PT
v ارائه گزارش تحلیلی نهایی آزمون مهارت جهت ارزیابی عملکرد آزمایشگاه در مقایسه با آزمایشگاه‌های مشابه از سوی برگزارکننده آزمون مهارت. در نهایت عملکرد مشارکت‌کنندگان در سه دسته "رضایت‌بخش"، "مشکوک" و "نامطلوب" قرار می‌گیرد.